Trong ngành điện – điện tử, relay luân phiên là thiết bị quan trọng giúp các thiết bị hoạt động thay phiên nhau, tránh quá tải và tăng tuổi thọ cho hệ thống. Bài viết này, Điện Châu Á sẽ giới thiệu chi tiết về cấu tạo, ký hiệu trên bản vẽ, ứng dụng và cách đấu nối dây cho relay luân phiên, giúp bạn dễ dàng lựa chọn và sử dụng thiết bị một cách chính xác, an toàn.
Relay luân phiên là gì?
Relay luân phiên (hay rơ le chốt) là một thiết bị dùng để chuyển đổi trạng thái hoạt động của hai tải (ví dụ: hai máy bơm) một cách tuần tự, thay nhau hoạt động. Mỗi lần có tín hiệu đầu vào, relay sẽ kích hoạt trạng thái này, và khi tín hiệu tắt đi rồi bật lại, trạng thái sẽ đảo ngược, cho phép tải còn lại hoạt động, giúp cân bằng thời gian hoạt động và tăng tuổi thọ thiết bị.
Cấu tạo của Relay luân phiên
Cấu tạo của relay luân phiên thường gồm 2 phần chính:
Phần điện: Đây là bộ phận điều khiển chính, có chức năng kích hoạt chế độ NC (Normally Closed – thường đóng) hoặc NO (Normally Open – thường mở). Phần này lại được chia làm hai:
- Cuộn coil: Thường được quấn bằng dây đồng xung quanh một lõi thép hình trụ, có nhiệm vụ sinh ra từ trường khi có dòng điện chạy qua.
- Bộ phận công tắc: Gắn liền với cơ chế đòn bẩy (Armature). Armature thường làm bằng thép, phần đầu có gắn thêm một nam châm vĩnh cửu nhỏ để tăng độ nhạy khi tiếp xúc với cuộn coil.
Phần đế chân (chân kết nối): Là nơi để đấu nối dây điện và giúp relay chuyển đổi giữa các trạng thái NO/NC. Các tiếp điểm kết nối này thường được làm bằng đồng để đảm bảo khả năng dẫn điện tốt và độ bền cao.
Ký hiệu Relay luân phiên dùng trong bản vẽ
Trước khi thiết kế một tủ điện hay bất kỳ mạch điện nào, bắt buộc phải có bản vẽ sơ đồ đi dây kèm theo danh sách linh kiện sử dụng.
Do đó, việc nhận biết ký hiệu của từng thiết bị trên bản vẽ là vô cùng quan trọng. Điều này không chỉ đúng với các loại relay mà còn áp dụng cho nhiều linh kiện khác.
Trong lĩnh vực khí nén – thủy lực, relay thường được ký hiệu theo một dạng hình ảnh riêng. Tuy nhiên, khi bước sang lĩnh vực thiết kế mạch điện hoặc tủ điện, ký hiệu của relay lại hoàn toàn khác so với khí nén – thủy lực.
Ứng dụng của Relay luân phiên
Ứng dụng chính của relay luân phiên là điều khiển hai hoặc nhiều thiết bị tải hoạt động xen kẽ nhau, giúp cân bằng thời gian hoạt động, tăng tuổi thọ thiết bị, và đảm bảo hoạt động liên tục cho các hệ thống quan trọng như bơm nước, hệ thống thông gió, hoặc động cơ. Các ứng dụng phổ biến bao gồm:
Cân bằng tải hai động cơ:
- Máy bơm nước: Đây là ứng dụng điển hình, giúp hai máy bơm luân phiên hoạt động để tránh quá tải, sinh nhiệt và kéo dài tuổi thọ cho cả hai.
- Các thiết bị khác: Relay luân phiên có thể được sử dụng để chia đều thời gian hoạt động cho các thiết bị công suất lớn.
Tự động hóa công nghiệp:
- Điều khiển thiết bị: Relay được dùng trong các hệ thống tự động hóa để điều khiển các thiết bị khác hoạt động theo chu kỳ.
- Chuyển mạch nguồn điện: Trong các ứng dụng công nghiệp, relay luân phiên đảm bảo nguồn điện được chuyển giữa hai mạch hoạt động luân phiên.
Bảo vệ hệ thống điện:
- Phát hiện sự cố: Relay luân phiên có thể tích hợp các tính năng để phát hiện điều kiện bất thường và ngắt mạch, bảo vệ các thành phần nhạy cảm khỏi thiệt hại.
Lợi ích của relay luân phiên:
- Tăng tuổi thọ thiết bị: Bằng cách luân phiên hoạt động, relay giúp giảm tải cho từng thiết bị, từ đó kéo dài tuổi thọ của chúng.
- Đảm bảo hoạt động liên tục: Trong các hệ thống yêu cầu hoạt động liên tục, relay luân phiên có thể đảm bảo hệ thống luôn có một thiết bị hoạt động, ngay cả khi một thiết bị khác gặp sự cố.
- Cân bằng tải: Cân bằng thời gian làm việc giữa các thiết bị, tránh tình trạng một thiết bị bị quá tải và hoạt động liên tục.
Hướng dẫn nối dây cho Relay
Hầu hết các loại relay đều đi kèm với hướng dẫn nối dây, và cách đấu nối cũng khá đơn giản. Nguyên tắc cơ bản là: relay luôn có một chân nhận tín hiệu đầu vào để kích hoạt thay đổi trạng thái, trong khi ngõ ra thường nối về nguồn âm của bộ nguồn hoặc chuyển thành tín hiệu Digital.
Ví dụ với relay công nghiệp 8 chân:
- Relay 8 chân có nghĩa là có 4 cặp chân trạng thái NO hoặc NC. Các cặp này có thể nối trực tiếp với dòng điện 220V–5A hoặc 120V–10A.
- Ngoài ra, còn có 2 chân dùng để cấp nguồn cho cuộn coil (thường là chân 13 và 14). Chân 13 nhận tín hiệu ngõ vào, chân 14 nối Mass (hoặc ngược lại tùy thiết kế).
Một điểm quan trọng là phân biệt các cặp chân NO và NC:
- Chân NO: 5-9, 6-10, 7-11, 8-12
- Chân NC: 1-9, 2-10, 3-11, 4-12
Nhờ cách đấu nối này, relay có thể hoạt động chính xác và an toàn, đáp ứng được nhu cầu điều khiển trong các hệ thống điện công nghiệp.
Hiểu rõ về relay luân phiên sẽ giúp bạn lựa chọn thiết bị phù hợp, vận hành ổn định và an toàn cho hệ thống công nghiệp cũng như dân dụng.
Nếu bạn đang tìm kiếm relay chất lượng, chính hãng và các giải pháp điện an toàn, hãy liên hệ với:
